του Στέλιου Φαζάκη
Και ξαφνικά, το καλοκαίρι του 2014, μάθαμε την ύπαρξη ενός αντάρτικου στρατού που με θεαματικό τρόπο προσπαθεί να δημιουργήσει ένα νέο κράτος, το «Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε». Ένας στρατός Τζιχαντιστών μαχητών που σε πολύ λίγο χρόνο κατάφερε να θέσει υπό τον έλεγχό του τα βόρεια τμήματα του Ιράκ και της Συρίας, τμήμα του Ιρακινού Κουρδιστάν, ενώ στις 10 Ιουνίου, μετά από σύντομη πολιορκία, κατέλαβε τη Μοσούλη, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράκ μετά τη Bαγδάτη. Στη Συρία το Ισλαμικό Κράτος βρίσκεται προ των πυλών του Χαλεπίου, της μεγαλύτερης πληθυσμιακά πόλης. Την ίδια ώρα που το Ισλαμικό κράτος σαρώνει τις δύο χώρες οι οποίες δε φαίνονται ικανές να το αντιμετωπίσουν, επιδίδεται σε μία προπαγάνδα ανελέητης βίας με σφαγές αιχμαλώτων και αμάχων και αποκεφαλισμούς δυτικών ομήρων. Εικόνες και βίντεο που μέσα από το διαδίκτυο και την τηλεόραση δημιουργούν τρόμο και δέος, τόσο στους ντόπιους πληθυσμούς, όσο και στη διεθνή κοινή γνώμη. Η αγριότητα όμως αυτή για κάποιους, που είναι πολλοί και από πολλές χώρες, σημαίνει και αποφασιστικότητα για οριστική ρήξη με όλους όσοι μέχρι τώρα καθόριζαν τις ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή. Επίσης, η συμμετοχή στις δυνάμεις του Ι.Κ. είναι για πολλούς εγκλωβισμένους ο μοναδικός τρόπος να σώσουν τη ζωή τους και την οικογένειά τους.
Ο Patrick Cockburn, δημοσιογράφος, ανταποκριτής του “Independent” στη Μέση Ανατολή, στο βιβλίο του «Η επιστροφή των Τζιχαντιστών», από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο», προσπαθεί να εξηγήσει το «φαινόμενο Ισλαμικό Κράτος», το οποίο είναι για εκείνον αποτέλεσμα των πολιτικών και στρατηγικών επιλογών των χωρών της περιοχής και της Δύσης.
Το Ι.Κ. φαίνεται ότι είναι «παιδί» της μακροχρόνιας διαμάχης ανάμεσα στους Σουνίτες και Σιίτες Μουσουλμάνους, η οποία οργανώθηκε πιο συστηματικά με τον εμφύλιο πόλεμο στο Ιράκ, αλλά κυρίως είναι απόρροια των επεμβάσεων των ΗΠΑ, ιδιαίτερα μετά τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» που ξεκίνησαν με αφορμή την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Οι ΗΠΑ τότε βρήκαν την ευκαιρία να επιτεθούν στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, δημιουργώντας ένα μόνιμο χάος που μέχρι σήμερα όχι μόνο συντηρείται, αλλά επιδεινώνεται, σε βάρος πάντα των λαών της Μέσης Ανατολής.
Ενώ λοιπόν οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοί τους όλα τα προηγούμενα χρόνια προσποιούνταν ότι κυνηγούσαν και νικούσαν τους Ταλιμπάν και την Αλ Κάιντα, κάποιοι άλλοι σύμμαχοί τους με προεξέχουσα τη Σαουδική Αραβία, βοηθούσαν εντατικά στον εξοπλισμό Σουνιτικών οργανώσεων, όπως της «Αλ Κάιντα του Ιράκ» και διαφόρων άλλων. Με την έκρηξη της «Αραβικής Άνοιξης» αυτή η βοήθεια εντάθηκε ακόμα περισσότερο, ακόμα και από τις ίδιες τις ΗΠΑ, προς τα ισλαμικά κινήματα, σαν φραγμός των δημοκρατικών αλλαγών που θα μπορούσαν να επιφέρουν οι εξεγέρσεις των λαών σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής. Οι δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους, αν και βομβαρδίζονται μερικές φορές από τους Αμερικανούς, πολεμούν με όπλα και πολεμοφόδια που οι ίδιοι οι Αμερικανοί στέλνουν στην αντιπολίτευση του Άσαντ. Παράλληλα, κυρίως μέσω των Τουρκοσυριακών συνόρων οργιάζει το λαθρεμπόριο πετρελαίου και συνεχίζεται η εισροή μαχητών εθελοντών στο Ισλαμικό κράτος.
Ο Cockburn στο βιβλίο του περιγράφει με πολλές λεπτομέρειες την τυχοδιωκτική πολιτική των ΗΠΑ και όλων των άλλων που προσπαθούν με κάθε τρόπο να επηρεάσουν την κατάσταση προς όφελός τους. Όμως δεν καταλογίζει ξεκάθαρα στις ΗΠΑ τις ευθύνες που τους αναλογούν. Θεωρεί ότι είναι ένα «παιχνίδι» στο οποίο, χωρίς να το επιθυμούν, χάνουν συνεχώς τον έλεγχο, αν και θα ήθελαν τον τερματισμό της έντασης. Δεν αναγνωρίζει ότι όλη αυτή η καταστροφή είναι ευπρόσδεκτη αν όχι κατευθυνόμενη· μια ανωμαλία που δημιουργείται από τον ιμπεριαλισμό και συντηρείται διαχρονικά για να τον ενισχύει. Οι εχθροί της Αμερικής αυτή τη στιγμή πολεμούν με Αμερικάνικα όπλα και οι γύρω χώρες πρέπει να εξοπλιστούν ακόμα περισσότερο αγοράζοντας κι εκείνες Αμερικάνικα όπλα. Οι συνθήκες γίνονται όλο και πιο περίπλοκες ανοίγοντας νέες ευκαιρίες για επάλληλες επεμβάσεις.
Παρ’ όλα αυτά, πρόκειται για ένα καλό βιβλίο το οποίο δίνει μια συνοπτική αλλά αρκετά ολοκληρωμένη άποψη μιας εξαιρετικά σύνθετης και διαρκώς μεταβαλλόμενης κατάστασης. Απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό, χωρίς να απαιτούνται ειδικές γνώσεις για τις μόνιμες και πολύπλοκες αντιπαραθέσεις της Μέσης Ανατολής.
