«Το πιο αληθινό κομμάτι του εαυτού μου είναι μέσα στα τραγούδια»

Στον δρόμο για το ραντεβού μας έχω στον νου μου καρφωμένους σαν κεντρί τους στίχους από ένα τραγούδι του. Φτάνοντας στο καφέ, που έχουμε συμφωνήσει, στον Βύρωνα, τον βρίσκω να κάθεται και να με υποδέχεται χαμογελαστός. Οσο τον ακούω να μιλά, τόσο βεβαιώνομαι πως ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου είναι ένας «γιουνγκιανός» ποιητής, που οι λέξεις του- ακόμα και όταν δεν είναι μελοποιημένες- είναι βουτηγμένες στο συλλογικό ασυνείδητο και γι’ αυτό μιλούν κατευθείαν την καρδιά. Ο ίδιος δεν έχει διαβάσει Καρλ Γιουνγκ, ούτε έχει κάνει ψυχανάλυση. Η δική του ψυχοθεραπεία -λέει- είναι η γραφή. Η δημιουργία είναι το όχημα να απαλύνει το αίσθημα της ματαιότητας που τον διέπει από παιδί.

Κατά τη διάρκεια της κουβέντας μας γελά βροντερά, δεν «πετά ρητορικά χαλίκια», καταφεύγει συχνά στους αγαπημένους ποιητές του και ξεκαθαρίζει πως δεν είναι χρονογράφος εξηγώντας τους τρόπους με τους οποίους μεταβολίζει όσα νιώθει και βιώνει.

● Τι είδους συναισθηματικές καταστάσεις σου έχουν μετουσιωθεί σε τραγούδια;

Το βασικό συναίσθημα που διατρέχει τα τραγούδια μου είναι η τρυφερότητα και η συμπόνια για τους ανθρώπους και για όλα τα όντα.

● Στη δημιουργία σε ωθούν περισσότερο οι στιγμές χαράς ή οι στιγμές λύπης;

Θα έλεγα πως όλα αυτά δεν περνούν ιδιαίτερα στη δική μου στιχουργία. Δεν έχω χρόνο να παρατηρήσω τον εαυτό μου. Γιατί παρατηρώ όλα τα υπόλοιπα. Και αυτό μου δίνει στιχουργικά τις αφορμές. Οσο πιο ασήμαντο είναι αυτό που παρατηρείς και αναδεικνύεις, τόσο περισσότερο αυτό τείνει στα όρια της ποίησης.

● Δεν είχες ποτέ την ανάγκη να παρατηρήσεις τον εαυτό σου;

Τι να παρατηρήσω στον εαυτό μου; Δεν κάθομαι να δω τι είναι αυτό που με επηρεάζει. Εχω ένα συγκροτημένο εαυτό που αφουγκράζεται τον εσωτερικό του κόσμο, αλλά ώς εκεί. Μπορείς να κάνεις κάτι μεγάλο στιχουργικά από κάτι ασήμαντο και από μια μεγάλη στιγμή –κοινωνικά ή προσωπικά- να μην κάνεις τίποτα. Κάποιες βιωματικές στιγμές μου μπορεί να γίνουν, μετά από χρόνια, τραγούδια. Για παράδειγμα, όταν ήμουν μικρός, η μάνα μου έβραζε γάλα στην αυλή, πήγα να το κατεβάσω από τη σόμπα, το γάλα έπεσε πάνω μου και έπαθα έγκαυμα. Αυτό κάποια στιγμή μετουσιώθηκε σε στιχάκια.

● Πώς εξηγείς το γεγονός πως τα τραγούδια σου -αν και συχνά εμπεριέχουν ένα λόγο σχεδόν ακατάληπτο- μιλούν κατευθείαν στην καρδιά τόσου κόσμου, πυροδοτώντας ταυτόχρονα μια σωματική και νοητική έκσταση;

Ισως το ότι ανασύρω εικόνες από το συλλογικό ασυνείδητο που είναι κοινό υπόστρωμα για όλους τους ανθρώπους. Ο πιο ασφαλής τρόπος για να φτάσεις στην έκσταση είναι να κινήσεις ταυτόχρονα και τον νου και το σώμα. Δεν αρκεί να κινητοποιήσεις ένα από τα δυο. Αν δεν υπάρχει ένα στιχάκι να κεντρίσει τον νου, όσο και να χορεύεις σε ένα μπαρ δεν θα έρθεις σε αυτή την έκσταση. Και το αντίστροφο, αν ακούς μια σπουδαία συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής, καθιστός, δεν θα κινητοποιηθεί το σώμα.

● Μου ακούγεσαι σαν γιουνγκιανός ποιητής.

Δεν έχω διαβάσει Καρλ Γιουνγκ! Καταφεύγω κυρίως στην ποίηση. Τελευταία μου αρέσουν οι Λατινοαμερικάνοι ποιητές, ο μαγικός ρεαλισμός.

● Κι όμως κεντρίζεις το συλλογικό ασυνείδητο και παράλληλα πυροδοτείς μια μαζική έκσταση, ενώ είσαι στατικός στη σκηνή, καθισμένος σε μια καρέκλα…

Ισχύει, δεν έχω σκηνική παρουσία (γελά)! Θα σου πω τι συμβαίνει. Είμαι παλαιάς κοπής. Θα σκεφτόσουν ποτέ τον Βαμβακάρη να κινείται και να κοπανιέται; Παράλληλα θεωρώ πως όλα αυτά που κάνω είναι δάνεια από όλο το ανθρώπινο είδος. Δεν νιώθω πως κάνω κάτι τρομερό. Νιώθω πως είμαι ένας ενδιάμεσος και ενδεχομένως αυτό «πουλάει»

● Είναι σχεδόν ταυτοτικό χαρακτηριστικό το να είναι κάποιος «Θανασακικός». Ποια θα έλεγες πως είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της ταυτότητας;

Δεν ξέρω. Ισως είναι ένας κώδικας, ένα από τα στοιχεία που ανιχνεύουν δύο άνθρωποι όταν πλησιάζει ο ένας τον άλλο. Ξέρω πως έχουν δημιουργηθεί σχέσεις, φιλίες και οικογένειες μέσα από συναυλίες. Και βεβαίως και χωρισμοί. Δεν μπορώ να το προσδιορίσω.

● Είναι ενδεχομένως και κάποιος που αμφισβητεί το κατεστημένο;

Δεν ξέρω. Αυτό που μπορώ να πω είναι πως αυτό που αγγίζει τον κόσμο είναι η ειλικρίνεια, η αυθεντικότητα. Αυτό κάνει τον κόσμο να παραβλέπει και τις ανεπάρκειες που έχω.

● Πώς κατάφερες να μην παραδοθείς στο μύθο σου, ιδίως τα τελευταία χρόνια που το κοινό σου έχει διευρυνθεί και σε ακολουθεί φανατικά;

Αν θες μια καθαρή επικοινωνία με τους συνανθρώπους σου, δεν πρέπει να υπάρχει ο μύθος. Κάθομαι λοιπόν μετά τη συναυλία και συνομιλώ με όποιον θέλει να μιλήσει μαζί μου. Δεν μπορώ να είμαι αλλιώς. Ο άνθρωπος κάθε φορά κάνει αυτό που του είναι πιο εύκολο. Πάντα ήμουν έτσι. Από μικρός. Ισως να φταίει το ότι με κατατρύχει ένα αίσθημα ματαιότητας. Και αυτό ίσως να με γειώνει. Αμφιταλαντεύομαι διαρκώς και για ό,τι κάνω και για ό,τι είμαι. Από πάντα.

● Είναι τόσο ισχυρή η ανάγκη αναχωρητισμού που θα σε κάνει να απέχεις ξανά για χρόνια;

Η ανάγκη του αναχωρητισμού υπάρχει πάντα. Ούτως η άλλως, όταν ξεκίνησα δεν ήθελα να παίζω. Νόμιζα πως όσα ήθελα να πάρω από τη μουσική ήταν η ώρα της δημιουργίας. Οταν δεν παίζω, δεν κάθομαι με τα χέρια σταυρωμένα.

Αν θες μια καθαρή επικοινωνία με τους συνανθρώπους σου, δεν πρέπει να υπάρχει ο μύθος

Τώρα θέλω να τελειώσω τις νέες μουσικές εργασίες που έχω ανοίξει. Εχω ξεκινήσει να δουλεύω πάνω σε κομμάτια του Μάνου Λοΐζου, έχω ένα δίσκο με λαϊκότροπα που ετοιμάζω και έναν άλλο δίσκο που πατά στα λαϊκοδημοτικά. Το σχέδιο είναι να κάνω μερικές συναυλίες τον Μάιο στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη σε ανοιχτούς χώρους και μετά να σταματήσω για δύο χρόνια, ίσως και για πολύ περισσότερο.

● Πώς είναι η καθημερινότητά σου όταν δεν κάνεις συναυλίες;

Ασχολούμαι πολύ με τη μουσική. Εχω ένα στούντιο ηχογραφήσεων. Περπατάω αρκετά, βγάζω τα σκυλιά μου βόλτα. Μου αρέσει πολύ η επαφή με τη φύση. Δεν μου φτάνουν οι ώρες.

● Τι εννοείς όταν λες πως ζεις ορθολογικά;

Εννοώ πως δεν υπάρχει για μένα μεταφυσική. Θεωρώ πως όλα είναι πραγματικότητα. Προσπαθώ να εξηγήσω τα πάντα με τον ορθό λόγο. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν παίζουν ρόλο τα συναισθήματα, τα ένστικτα.

● Προέρχεσαι εξάλλου και από το χώρο των θετικών επιστημών. Βιοπορίστηκες για χρόνια ως μηχανολόγος…

Ναι, άργησα πολύ να γίνω μουσικός. Η μηχανολογία δεν ήταν κάτι που μου άρεσε, αλλά η αλήθεια είναι πως με στήριξε. Κάποια στιγμή προσπάθησα να δουλέψω και ως κατασκευαστής μουσικών οργάνων. Η μηχανολογία ήταν όμως εκείνη που μου έδωσε τη δυνατότητα να παραμείνω στη μουσική πορεία μου ελεύθερος.

● Τι ήταν εκείνο που σε ώθησε ως παιδί στη γραφή;

Το ότι κάλπαζε η φαντασία μου και έφτιαχνα τους δικούς μου κόσμους. Το διάβασμα ήταν βασικό στοιχείο για τη γραφή.

● Ποια είναι η σχέση σου με τη θρησκεία;

Δεν έχω νιώσει το θρησκευτικό συναίσθημα, την ύπαρξη του Θεού. Η μουσική είναι μια μορφή εξομολόγησης, καλυμμένη μεν, αλλά εξομολόγηση. Γι’ αυτό λέω πως το πιο αληθινό κομμάτι του εαυτού μου είναι μέσα στα τραγούδια. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν είμαι ειλικρινής στις συζητήσεις μου. Αλλά υπάρχει ένα φίλτρο. Στη μουσική χάνεται όμως το φίλτρο γιατί αυτή η υπερδιέγερση σε ξεπερνά. Καμιά φορά όταν με ρωτούσαν για τη μηχανολογία, έλεγα «αμαρτάνω με τις εργολαβίες και εξομολογούμαι με τα τραγούδια».

● Τίνος τραγουδιού σου οι στίχοι είναι για σένα σαν Ευαγγέλιο;

Τα «Ορυχεία».

● Οταν συνάντησες το Μ. Λοΐζο σε απογείωσε ως νέο στιχουργό, αλλά σε γείωσε ως μουσικό. Σε αποθάρρυνε;

Οχι, δεν με αποθάρρυνε. Γιατί με έτρωγε από μέσα μου και δεν μπορούσα να μη βγάλω αυτό που είχα.

● Σε έχει πλήξει ποτέ κάποια απόρριψη;

Οχι, ποτέ. Στις αρνητικές εντυπώσεις προσπαθώ πάντα να βρω τα στοιχεία που θα με βοηθήσουν. Οταν ήμουν παιδί έβαζα τα κλάματα όταν έχανα στο σκάκι. Μόνο αυτό.

● Το κοινό σου διευρύνθηκε τα τελευταία χρόνια και συχνά εκτονώνεται με έναν τρόπο που μοιάζει με ξέσπασμα (ρίχνουν π.χ. μπουκάλια και ανάβουν καπνογόνα).

Αντιλαμβάνομαι πως μερικές φορές πάνω στην έκσταση μπορεί να γίνει ένα ξέσπασμα, αλλά υπάρχει και ο άλλος δρόμος. Θα πρέπει να έχουμε πάντα υπ’ όψιν μας πως υπάρχει και ο διπλανός μας. Η ελευθερία μας σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Εγώ δεν θα ξεσπούσα ποτέ έτσι.

● Εσύ αλήθεια πώς ξεσπάς;

Ξεσπάω σπανίως. Δεν βρίζω γενικά και δεν γίνομαι επιθετικός. Με θυμώνουν όσα δεν μπορώ να κατανοήσω. Τον θυμό μου τον κάνω στιχάκια. Υπάρχεις ένας στίχος που λέει «όποιος πονά και δεν το φανερώνει, κάνει τον πόνο άρχοντα».

● Τον «επικοινωνείς» άρα τον πόνο σου ή τον κάνεις άρχοντα;

Τον κρατάω μέσα μου και τον ξεπερνάω μόνος μου μέσα από τη δημιουργία. Και μετά προσεγγίζω τον άλλο σαν να έχουμε μιλήσει και είμαι πια πιο χαλαρός.

● Η σκηνή πρέπει ή δεν πρέπει τελικά να γίνεται βήμα κοινωνικής ή πολιτικής αμφισβήτησης;

Προσωπικά δεν είμαι στρατευμένος. Με εκφράζει αυτό που είχε πει ο Τσέζαρε Παβέζε πως «όσο πιο πολύ κατευθύνεις αυτό που βγαίνει από μέσα σου, τόσο το αποδυναμώνεις». Από την άλλη μεριά, δεν είμαι μόνο δημιουργός. Είμαι κοινωνικό ον και θέλω να πω και αυτό που σκέφτομαι. Πάντα ωστόσο έχω ένα δισταγμό και αναρωτιέμαι μήπως χρησιμοποιώ την αγάπη του κόσμου για τα τραγούδια για να περάσω δικές μου σκέψεις.

● Τι λες για την πολιτική διαχείριση των πρόσφατων καταστροφών που συνέβησαν στον τόπο σου;

Από την Πολιτεία δεν έχουμε δει τίποτα ουσιαστικό. Αυτοί που κυβερνούν ενδιαφέρονται μόνο να διαιωνίσουν την εξουσία τους. Δεν έχουμε την πρόληψη που θα έπρεπε ούτε όσον αφορά τις φωτιές, ούτε όσον αφορά τις πλημμύρες. Γιατί δεν τους ενδιαφέρει να ξεκινήσουν μεγαλόπνοα έργα που μπορεί να τα καρπωθεί και να τα εγκαινιάσει κάποιος άλλος. Κάνουν μόνο έργα- μπαλώματα, με αποτέλεσμα να μην έχουμε καμία προστασία. Δεν θέλω να μιλάω πολύ γιατί νομίζω πως είναι υπερεκτιμημένος ο λόγος του καλλιτέχνη.

● Πριν από μερικές ημέρες ανέβηκε στο YouTube και ψηφιακά η νέα σου δουλειά. Τι είναι αυτό που σε κάνει να χαρακτηρίζεις το «Urbanum» την πιο απερίγραπτή σου εργασία;

Κυριολεκτώ λέγοντας «απερίγραπτη» γιατί απλά δεν μπορώ να την περιγράψω. Αλλά και όσοι συνεργάτες και φίλοι έχουν ακούσει ήδη τα κομμάτια, δυσκολεύονται να τα κατατάξουν κάπου.

Για να μην παρεξηγηθώ, δεν χειροτέχνησα κάτι πρωτοποριακό και δύσκολο. Η ψυχοσύνθεσή μου είναι τέτοια (θεωρώ τον εαυτό μου λαϊκό τύπο), που με οδηγεί σε έργα με μια λαϊκότητα, ακόμα κι όταν προσεγγίζω τα δημιουργικά μου όρια. Αλλά και ως ακροατή με τραβάει αυτό το χαρακτηριστικό γνώρισμα. Εδώ -πάλι για να μη γίνει κάποια παρεξήγηση- να ξεκαθαρίσω ότι για μένα λαϊκό έργο είναι αυτό που μπορεί να αγγίξει τόσο μια βαθιά πνευματική και πολύπλοκη προσωπικότητα, όσο και έναν ανύποπτο και αγαθό συνάνθρωπο. Για παράδειγμα, το έργο του Van Gogh είναι ένα τέτοιο λαϊκό έργο. Το «Urbanum» αποτελείται από ορχηστρικά κομμάτια με μικρή συμμετοχή του λόγου. Σε όλους σχεδόν τους δίσκους που έχω κάνει, ακόμη και στον πρώτο, την «Αγία Νοσταλγία», όλο και κάποιο ορχηστρικό «έσπρωχνα» μέσα. Η μουσική χωρίς λόγια προσφέρει περισσότερο χώρο για να βάλει ο ακροατής τον κόσμο του ή να συνδημιουργήσει έναν νέο. Εκανα το «Urbanum», όχι τόσο για να αποτυπώσω τα συναισθήματά μου αλλά για να δημιουργήσω καινούργια. Αποτύπωση κοινωνικών καταστάσεων δεν βλέπω. Μάλλον είναι ένα έργο ακοινώνητο. Μπορώ να πω ότι το έκανα σαν παιχνίδι. Η τέχνη είναι πολύ σοβαρό πράγμα για να το παίρνει κανείς πολύ στα σοβαρά.

Πηγή: efsyn.gr