Με αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα κατά του Ρατσισµού, ζητήσαµε από το Γιάννη Φουκαράκη, εθελοντή του Κυριακάτικου Σχολείου Μεταναστών, να γράψει τους λόγους για τους οποίους συµµετέχει στο Σχολείο. Ο ίδιος πήρε συνέντευξη από τον Ναζµούλ Μαντµπάρ, µαθητή του σχολείου.

Μια σταγόνα ελπίδας σε ένα ωκεανό απανθρωπιάς

Σε λίγο καιρό θα κλείσω δυο χρόνια στο Κυριακάτικο και ποτέ µέχρι τώρα δεν είχα βρει έναν χώρο που να νιώθω τόσο άνετα. Γιατί άραγε; Τι είναι αυτό που µε τράβηξε στο Σχολείο και δεν το βρήκα για παράδειγµα σε άλλες οργανώσεις, συλλογικότητες, παρατάξεις ή φοιτητικούς συλλόγους;

Μπαίνω αµέσως στο ψητό! Σχεδόν δύο χρόνια συµµετέχω στο Σχολείο, κυρίως στην γραµµατεία, αλλά κάποιες φορές και στη διδασκαλία. Για την ακρίβεια, προσπαθώ να «χωθώ» σε κάθε τοµέα που έχει το σχολείο και σε κάθε δράση που διοργανώνει, επειδή πραγµατικά το απολαµβάνω (Ίσως δεν θα έπρεπε να το γράφω αυτό δηµόσια, γιατί µπορεί να µε «χώσουν» να κάνω κι άλλα πράγµατα. Ας είναι…). Αυτό που λατρεύω στο Σχολείο είναι ότι µου δίνει την δυνατότητα, µέσω της λειτουργίας και των δράσεών του, να εφαρµόζω στην πράξη τις πολιτικές ιδέες µου.

Αυτό είναι σπουδαίο, για δύο λόγους: Πρώτο, επειδή ενεργοποιούµαι πολιτικά και δεν παραµένω αδρανής, χαµένος µέσα στις σκέψεις µου, και, δεύτερο, γιατί ακριβώς αυτές οι ιδέες µου προσγειώνονται µέσω µιας στρατηγικής υλοποίησης στο ανώµαλο έδαφος της πραγµατικότητας, γκρεµίζοντας αυταπάτες και εξιδανικεύσεις. Γι’ αυτό καµιά φορά νευριάζω, όταν δέχοµαι από τον ευρύτερο περίγυρό µου καλοπροαίρετα σχόλια π.χ. «Α, τι ωραία που ασχολείσαι ενεργά µε τον εθελοντισµό», λες και πρόκειται για κάτι εξ ορισµού µη πολιτικό. Για µένα όµως είναι ξεκάθαρο: Μέσω του Σχολείου οι ιδέες µου αποκτούν σάρκα και οστά. Αν µε ρωτήσει κάποιο άτοµο στο δρόµο «Πώς θα ήθελες να φτιάξεις τον κόσµο;», θα του έδειχνα το Σχολείο. Υπερβάλλω ίσως λίγο, αλλά νοµίζω καταλαβαίνει κανείς τι εννοώ.

Όλο αυτό πιστεύω ότι ισχύει, αν όχι για όλα, για τα περισσότερα άτοµα που συµµετέχουν στο Σχολείο. Και τούτο δεν θα πρέπει να το ξεχνάει το Σχολείο, ότι δηλαδή αντιπροσωπεύει για εµάς κάτι παραπάνω από ένα απλό σχολείο. Οµοίως, οι εθελόντ(ρι)ες και οι µαθητ(ρι)ές δεν θα πρέπει να σταµατήσουν να αξιώνουν από το Σχολείο να είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό σχολείο.

Αντιρατσιστικός και αντιφασιστικός χαρακτήρας

Μίλησα παραπάνω για ιδέες. Ο αντιρατσιστικός χαρακτήρας του Σχολείου αποτελεί κεντρικό κοµµάτι του ιδεολογικού του πυρήνα. Εξ ου και η «Αντιρατσιστική Γιορτή» που διοργανώνει το Σχολείο από το 2007 , εξ ου και η ΚΑΡ (Κίνηση Απελάστε τον Ρατσισµό).

Ας σκεφτούµε ακόµη ότι το άρθρο αυτό γράφεται µε αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα Κατά του Ρατσισµού (21η Μαρτίου) στο πλαίσιο της οποίας, µε πρωτοβουλία του Σχολείου, διοργανώνεται κάθε χρόνο η αντίστοιχη συγκέντρωση και πορεία, στην οποία συµµετέχουν πολλές συλλογικότητες και οργανώσεις.

Εξυπακούεται βέβαια πως το Σχολείο εκδηλώνει αυτόν του το χαρακτήρα και µόνο µε την ύπαρξή του ως χώρος εκµάθησης ελληνικών και αγγλικών για προσφύγ(ισσ)ες και µετανάστ(ρι)ες. Το έργο αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο, όταν µάλιστα το µεταναστευτικό-προσφυγικό είναι πολύ χαµηλά στην ατζέντα της κοινής γνώµης. Τι χαµηλά, δηλαδή, στον πάτο για την ακρίβεια. Ηγεµονικές είναι οι αντιµεταναστευτικές πολιτικές στην Ευρώπη, από την Ελλάδα (τα hotspots στα νησιά, τα pushbacks, το ναυάγιο στην Πύλο κ.λπ.) µέχρι την Αγγλία (σχέδιο Ρουάντα), την Ιταλία (συµφωνία µε την Αλβανία) και τη Γερµανία (σχέδια επαναπροώθησης µεταναστών από το ακροδεξιό AfD).

Πάντως, ο αντιρατσιστικός αυτός χαρακτήρας πηγαίνει χεράκι- χεράκι µε την αντιφασιστική ιδεολογία και δράση του Κυριακάτικου. Το Σχολείο δείχνει µε το χέρι, και καλά κάνει, του εχθρούς του! Συµµετέχοντας στον Αντιφασιστικό Συντονισµό Αθήνας-Πειραιά, το Κυριακάτικο δίνει το «παρών» σε δυναµικές αντισυγκεντρώσεις (π.χ. στα Ίµια, στην πανευρωπαϊκή συγκέντρωση νεοναζί στο Νέο Ηράκλειο, δράσεις του κόµµατος του νεοναζί Κασιδιάρη) αλλά και σε αντιφασιστικά φεστιβάλ (Αντιφασιστικός Σεπτέµβρης, Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ).Οι δράσεις του Κυριακάτικου στο πλαίσιο του Αντιφασιστικού Συντονισµού µε έκαναν µάλιστα να αναθεωρήσω κάποιες απόψεις µου για τις αντισυγκεντρώσεις. Επειδή συχνά κάποιες τέτοιες δράσεις από διάφορους χώρους έχουν έναν ας τον πούµε παρορµητικό χαρακτήρα, τις θεωρούσα επικίνδυνες εξ ου και φοβόµουν, ενώ µου θύµιζαν λίγο συµπλοκές µεταξύ «συµµοριών». Οι δράσεις του Σχολείου δεν είναι καθόλου έτσι. Υπάρχει θα λέγαµε ένας σεβασµός προς το πηγαίο, µε την έννοια ότι αυτές οι δράσεις έχουν µια ζωντάνια και µια δυναµική, αλλά δεν έχουµε υπόκλιση στο αυθόρµητο, µε την έννοια ότι παίρνουµε δυο καδρόνια και κάνουµε ό,τι να ‘ναι, όπως να ‘ναι.

Ρατσισµός, φασισµός και καπιταλισµός

Μπορούµε όµως να µιλάµε για τον ρατσισµό ή τον φασισµό χωρίς να µιλάµε για τον καπιταλισµό, σαν οι ρατσιστικές και φασιστικές ιδέες και πρακτικές να είναι κάτι ξέχωρο από το κοινωνικοοικονοµικό σύστηµα που ζούµε, σαν να προέρχονται από κάπου µακριά; Μάλλον όχι. Και το Σχολείο το ξέρει καλά αυτό. Μπορούµε να το δούµε σε όλες σχεδόν τις δράσεις του, πως το Κυριακάτικο αναγνωρίζει πως οι εργασιακές σχέσεις, η κοινωνική ανισότητα, το κυνήγι του κέρδους καθώς και οι θεσµοί που τα πλαισιώνουν όλα αυτά (ανα)παράγουν τις ρατσιστικές και φασιστικές ιδέες, ενώ ταυτόχρονα αυτές διατηρούν -σε έναν βαθµό βέβαια- την αυτονοµία τους. Και για να επανέλθω στο ζήτηµα του «εθελοντισµού» που ανέφερα στην αρχή, όπως το έθετε ο περίγυρός µου, η επιδίωξη της κοινωνικής ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης για εµάς και τους συνανθρώπους µας δεν είναι (µόνο) το ψυχολογικό αναπλήρωµα ενός κόσµου που βουλιάζει, αλλά η βάση µιας πολιτικής ανανέωσης. Μιας αντικαπιταλιστικής ανανέωσης.

Θα ήµουν άδικος βέβαια αν περίµενα από το Κυριακάτικο να µου δώσει ένα «µανιφέστο» για τον σοσιαλισµό του 21ου αιώνα, όταν η ευρύτερη Αριστερά πάσχει από κρίση περιεχοµένου. Θα ήθελα πάντως το Σχολείο να συνεχίζει να θέτει αυτά τα ζητήµατα.

∆ηµοκρατία, ισότητα και ελευθερία

Ωστόσο, το Σχολείο δεν ετεροπροσδιορίζεται µονάχα ως αντιρατσιστικό, αντιφασιστικό, αντικαπιταλιστικό, αλλά θέτει ταυτόχρονα ως κεντρικούς ιδεολογικούς του πυλώνες τη δηµοκρατία, την ισότητα και την ελευθερία. Ο τρόπος λειτουργίας του τα συµπυκνώνει όλα αυτά: οι γενικές συνελεύσεις, η συµµετοχή ατόµων από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, η αυτοοργάνωση-αυτοδιαχείριση, η νοµική υποστήριξη µαθητ(ρι)ών, η µηδενική ανοχή σε παραβιαστικές και σεξιστικές πρακτικές, η αλληλεπίδραση µε φεµινιστικές συλλογικότητες και οργανώσεις της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

Θα ήθελα, όµως, να σταθώ σε ένα βασικό χαρακτηριστικό του Κυριακάτικου, στην ενεργή συµµετοχή των µαθητ(ρι)ων στις δράσεις του (είτε µιλάµε για πολιτικές δράσεις είτε για την Αντιρατσιστική Γιορτή είτε για τις προβολές ταινιών και τα διάφορα πάρτι). Αυτή η συµµετοχή δεν είναι πάντα ούτε αυτονόητη ούτε αυτόµατη, καθώς οι δυσκολίες στην επικοινωνία λόγω γλώσσας, οι ασφυκτικές πιέσεις του εργασιακού περιβάλλοντος για καθένα/καθεµιά, η αδράνεια καµιά φορά καθώς και η αµηχανία που δηµιουργεί η αλληλεπίδραση µε πολλά άτοµα, µπορεί να οδηγήσει στην αποµόνωση. Για το ότι µπορούµε να είµαστε σε όλα αυτά µαζί, νοµίζω µας αξίζει ένα µπράβο! Για τις αµοιβαίες υποχωρήσεις που κάνουµε, για τους συµβιβασµούς, για την κατανόηση και την έµπρακτη αλληλεγγύη που δείχνουµε το ένα στο άλλο και για τη σκληρή δουλειά που ρίχνουµε ως µαθητ(ρι)ές ή εθελοντ(ρι)ες για να γεννηθούν οι δράσεις µας. Θα τολµήσω να πω ότι τα άτοµα που είναι στο Κυριακάτικο είναι «υπερσυγκλο» – αν και δεν είµαι καθόλου σίγουρος ότι τα άτοµα που θα διαβάσουν το κείµενο έχουν δει GNTM ( «υπερ-συγκλονιστικά» σε ελληνική µετάφραση). Σε κάθε περίπτωση, το Σχολείο δεν θα πρέπει να κουραστεί να παλεύει ακριβώς γι’ αυτήν την αλληλεπίδραση!

Κλείνοντας, θέλω να κάνω µια αναφορά στην καινούρια ταινία του Ken Loach «The old Oak», που προβλήθηκε πρόσφατα και στο Κυριακάτικο στο πλαίσιο των δράσεων της οµάδας προβολών (Spoiler Alert). Στην όµορφη αυτή ταινία εγώ εντοπίζω δύο ζητήµατα που αφορούν και το Σχολείο. Το πρώτο είναι το ζήτηµα του χώρου, ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη κοινωνικών δράσεων. Στην ταινία, για να βρεθεί ένας χώρος ώστε να καταφέρουν να οργανώσουν τις όµορφες δράσεις τους οι άνθρωποι της γειτονιάς, έπρεπε να καθαριστεί και να ανακαινιστεί µια σχεδόν γκρεµισµένη αποθήκη µε παλιά (και µάλλον επικίνδυνα) ηλεκτρικά και υδραυλικά συστήµατα. Όλα αυτά έγιναν γιατί ακριβώς δεν υπήρχαν διαθέσιµοι προσβάσιµοι (ασφαλείς – φθηνοί – δωρεάν) κοινωνικοί χώροι για τους ανθρώπους που ζούσαν εκεί, ενώ ταυτόχρονα κάποια άγνωστη ιδιωτική εταιρεία (από την Κύπρο µάλιστα) αγόραζε σε εξευτελιστικές τιµές ακίνητα επηρεάζοντας προφανώς και τις τιµές των ενοικίων.

Επιστρέφω στην Ελλάδα του σήµερα και αναρωτιέµαι πόσο εύκολο είναι να υπάρχουν αυτόνοµοι κοινωνικοί χώροι. Συχνά επικεντρωνόµαστε, και καλά κάνουµε, στο ζήτηµα των ενοικίων που αφορούν τις ατοµικές κατοικίες λόγω των αυξήσεων, αλλά παραβλέπουµε κάπως το ζήτηµα των κοινωνικών χώρων. Εάν οι προσβάσιµες φθηνές κατοικίες είναι µάλλον δυσεύρετες, τότε οι προσβάσιµοι-φθηνοί κοινωνικοί χώροι είναι µάλλον ανύπαρκτοι. Και λέω «αυτόνοµοι» γιατί ίσως µε την επιχορήγηση του κράτους ή της Ε.Ε θα µπορούσαν να βρεθούν λύσεις, αλλά στο πλαίσιο αυτό της εξάρτησης ο αντιρατσιστικός (κι όχι µόνο) χαρακτήρας του Σχολείου πάει περίπατο… Το Σχολείο λύνει αυτό το ζήτηµα, αφού αποτελεί έναν κοινωνικό χώρο που στηρίζεται αποκλειστικά στις οικονοµικές ενισχύσεις που προσφέρονται µέσω της Αντιρατσιστικής Γιορτής, του Ηµερολογίου και των διάφορων εκδηλώσεων. Έτσι σε αυτή τη συγκυρία το Σχολείο, ως κοινωνικό χώρο, πρέπει να το προστατεύσουµε και να το ενισχύσουµε!

Περνάω τώρα στο δεύτερο ζήτηµα που εντοπίζω στην ταινία, που είναι αυτό του χρόνου (διάρκειας), ξανά ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη ισχυρών κοινωνικών δράσεων και δεσµών. Στην ταινία, ο ιδιοκτήτης της pub συνοµιλεί µε ένα πιτσιρίκι και στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης ο µικρός ζητάει από τον πρωταγωνιστή να συνεχίσουν να κάνουν αυτές τις δράσεις και τα επόµενα σαββατοκύριακα. Όταν για διάφορους λόγους αυτό αρχικά δεν επιτυγχάνεται, τότε η απογοήτευση για τη βραχύβια ζωή αυτής της δράσης είναι διάχυτη. Γιατί στην τελική, και επανέρχοµαι στην ελληνική πραγµατικότητα, αυτό που µετράει είναι νοµίζω η διάρκεια. Ο χρόνος είναι αυτός που διαµορφώνει συνειδήσεις, σχηµατίζει δεσµούς και σχέσεις, καλλιεργεί την εµπιστοσύνη και γεννά προσδοκίες. Το Κυριακάτικο πετυχαίνει σε όλους αυτούς τους τοµείς επειδή ακριβώς έχει διάρκεια στις δράσεις του από το 2003 µέχρι σήµερα.

Σε αυτόν, λοιπόν, τον χωροχρόνο το Κυριακάτικο µοιάζει σαν µια φωτεινή σταγόνα ελπίδας για όλους, όλες και όλα µας σε ένα σκοτεινό ωκεανό απανθρωπιάς. Μακάρι να γίνει τσουνάµι! Να παλέψουµε να γίνει τσουνάµι!

Γιάννης Φουκαράκης

Συνέντευξη του µαθητή Ναζµούλ Μαντµπάρ

Θυµάσαι την πρώτη φορά που ήρθες στο Σχολείο;

Πρώτη φορά ήρθα στο Σχολείο το Σεπτέµβριο του 2019 µε έναν φίλο µου. Αυτός µου γνώρισε το Σχολείο κι έτσι ξεκίνησα. ∆ούλευα σε µια κουζίνα και θεωρούσα ότι έπρεπε να κάνω µαθήµατα ελληνικών γιατί δυσκολευόµουν. Τότε αποφάσισα πως πρέπει να ξεκινήσω στο Σχολείο. Συνεχίζω ακόµα και σήµερα, παρόλο που κάποιες φορές, λόγω της δυσκολίας της γλώσσας, σκέφτηκα να τα παρατήσω. ∆εν τα παράτησα επειδή έβαλα στοίχηµα µε τον εαυτό µου ότι θα τα καταφέρω! Ήµουν πάντα τυπικός και προσπαθούσα να είµαι στην ώρα µου.

Πλέον έχεις ξεκινήσει κι εσύ να διδάσκεις ελληνικά σε µαθητές από το Μπαγκλαντές. Πώς ξεκίνησε αυτό;

Λόγω του ότι υπάρχει λίστα αναµονής στο Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών, αποφάσισα να µιλήσω µε άτοµα από το Μπαγκλαντές ώστε να τα προετοιµάσω για το σχολείο. Ήθελα να κάνω κάτι για αυτά τα παιδιά που διαφορετικά θα περίµεναν καιρό, χωρίς να έχουν επαφή µε τα ελληνικά. Κάποια από αυτά τα παιδιά έχουν ξεκινήσει πλέον να έρχονται στο Σχολείο, έχοντας κάποιες γνώσεις ελληνικών.

Τι θα ήθελες να πεις στους µαθητές και τις µαθήτριες;

Θα ήθελα να απευθυνθώ στους µαθητές του Σχολείου και να τους τονίσω ότι είναι σηµαντικό να δείχνουν ενδιαφέρον για το Σχολείο και για τα µαθήµατα και να προσπαθούν να αφιερώσουν χρόνο. Ξέρω ότι όλοι µας δουλεύουµε, έχουµε ανάγκες, παρ’ όλα αυτά είναι κι αυτό µια ανάγκη: όσο είµαστε στη χώρα, να µαθαίνουµε ελληνικά.

Τι θα ήθελες να πεις στους δασκάλους και τις δασκάλες;

Οι δάσκαλοι και οι δασκάλες έρχονται να µας βοηθήσουν και αυτό µας τιµάει! Θα ήθελα να τους ζητήσω να συνεχίσουν να διδάσκουν τους µαθητές και τις µαθήτριες από το εγχειρίδιο της κατάληψης «Σινιάλο», ώστε οι µαθητές να αποκτήσουν τις βασικές γνώσεις ελληνικών. Αυτό πιστεύω εγώ ως µαθητής, κάποιο άλλο άτοµο µπορεί να έχει διαφορετική γνώµη. Τα περισσότερα παιδιά στο Σχολείο έρχονται για τις εξετάσεις και χωρίς αυτό το εγχειρίδιο δεν θα µάθουν τα «βασικά» της γλώσσας ώστε να περάσουν τις εξετάσεις.

Πώς αισθάνεσαι σήµερα για το σχολείο;

Αισθάνοµαι χαρούµενος. Στον χώρο του Σχολείου νιώθω πολύ άνετα. ∆εν υπάρχουν ρατσιστικές συµπεριφορές και γι’ αυτό συνεχίζω να έρχοµαι.

Πηγή: redtopia.gr